Fizjoterapia w reumatoidalnym zapaleniu stawów
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to autoimmunologiczna, przewlekła choroba tkanki łącznej. Charakteryzuje się nieswoistym, symetrycznym zapaleniem stawów, pojawieniem się zmian pozastawowych oraz występowaniem powikłań układowych. Choroba jest postępująca, doprowadza do niszczenia i deformacji stawów, przyczyniając się tym do ciężkiej niepełnosprawności, a nawet przedwczesnej śmierci. Zależnie od występowania lub braku w surowicy autoprzeciwciał wyróżnia się serologicznie dodatnią albo serologicznie ujemną postać choroby.
Choroba RZS nie jest dotychczas wystarczająco poznana, a w patogenezie tego schorzenia ważną rolę odgrywają takie czynniki jak: zakażenia, czynniki genetyczne i środowiskowe. Szacuje się, że wpływ genów na ryzyko zachorowania na reumatologiczne zapalenie stawów wynosi około 50-60%. Choroba ta dotyka trzy razy częściej kobiety niż mężczyzn w każdym wieku (największa liczba zachorowań przypada na 30.–60. rok życia).
Rozpoznanie i diagnostyka reumatoidalnego zapalenia stawów
Obecnie rozpoznanie reumatoidalnego zapalenia stawów ustala się na podstawie kryteriów EULAR/ACR z 2010 r. u pacjentów, u których występuje klinicznie jawne zapalenie błony maziowej ≥1 stawu lub, u których zapalenia błony maziowej nie można wyjaśnić inną przyczyną. Dodatkowo można wykonać laboratoryjne badania pomocnicze, takie jak: odczyn Biernackiego (OB), białko C-reaktywne, czynnik reumatoidalny w klasie IgM, morfologię z rozmazem oraz badanie płynu stawowego (w celu wykluczenia innej choroby stawu) oraz badania obrazowe.
Typowo RZS atakuje te same miejsca po obu stronach ciała. Początkowo są to drobne stawy rąk i stóp, a w miarę postępu choroby kolejne stawy. Charakterystycznymi objawami są: ból i sztywność poranna, obrzęki, tkliwość stawów na ucisk, ograniczenie ruchomości stawów oraz ich deformacje.
Objawy zmian stawowych
Do głównych objawów zmian stawowych zalicza się:
- przykurcz zgięciowy w stawach nadgarstkowych,
- trwałe odchylenie palców II-V w stawach śródręczno- paliczkowych w kierunku łokciowym,
- zniekształcenie palców typu łabędziej szyjki,
- zniekształcenie kciuka typu butonierki,
- przykurcz zgięciowy stawu łokciowego,
- zniekształcenie w obrębie stóp: „palce młoteczkowate”, haluksy, modzele,
- zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych,
- zmiany w obrębie odcinka szyjnego kręgosłupa.
Objawy pozastawowe
Do objawów pozastawowych zalicza się:
- zmiany skórne w obrębie rąk i stóp,
- zaniki mięśniowe,
- guzki reumatoidalne, występujące najczęściej w okolicy wyprostnej stawów łokciowych i przedramion,
- zapalenie w obrębie pochewek ścięgnistych i kaletek maziowych,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- zmiany zapalane naczyń krwionośnych,
- zapalenie twardówki i spojówki,
- zmiany zapalne w obrębie układu oddechowego i moczowego.
Okresy rozwoju reumatoidalnego
Wyróżnia się IV okresy rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów według Steinbrocka:
- Wczesny: nieznaczny obrzęk stawów, bez zniekształceń stawu,
- Zmiany umiarkowane: brak zniekształceń stawu, pojawiają się ograniczenia ruchomości i początki zaników mięśniowych ( guzki reumatoidalne, przewlekłe zapalenia ścięgien),
- Zmiany zaawansowane: zniekształcenia stawów, podwichnięcia, nadżerki na powierzchniach kostnych, bez wytworzenia zrostów
- Końcowy- pełny zrost włóknisty lub kostny.
Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów
Głównym celem leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów jest poprawa jakości życia związanej ze zdrowiem. Polega ona na kontrolowaniu objawów choroby, zapobieganiu zmianom destrukcyjnym oraz przywróceniu sprawności funkcjonalnej w społeczeństwie.
W postępowaniu terapeutycznym najważniejsze jest jak najszybsze opanowanie stanu zapalnego, czyli osiągnięcie remisji choroby lub jej małej aktywności.
W leczeniu reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS) stosuje się takie metody jak:
- leczenie farmakologiczne,
- kompleksowa rehabilitacja,
- zaopatrzenie medyczne — ortezy,
- operacje ortopedyczne,
- edukacja pacjenta.
W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh). Mają za zadanie opóźnienie lub wręcz niedopuszczenie do powstawania zmian stawowych oraz działanie przeciwzapalne. Leki te można podzielić na biologiczne (adalimumab, certolizumab, anakinra, etanercept itd.) i niebiologiczne (metotreksat, sulfasalazyna, cyklosporyna związki złota, chlorochina itd.). W celu opanowania stanu zapalnego stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Jeżeli u pacjenta występuje nietolerancja na NLPZ, można zastosować paracetamol lub tramadol.
Rehabilitacja w reumatoidalnym zapaleniu stawów
Rehabilitacja w reumatoidalnym zapalenie stawów jest działanie kompleksowe i powinna być wprowadzone zaraz po rozpoznaniu choroby. Bardzo ważne jest równoległe prowadzenie rehabilitacji ruchowej, psychospołecznej oraz zawodowej.
Chorym na RZS dobierany jest indywidualny program rehabilitacji, w którym uwzględnia się stopnień zaawansowania choroby, umiejscowienie dysfunkcji, występowanie chorób współistniejących, jego wiek, a także wpływ czynników środowiskowych i socjalnych. W okresie zaostrzenia choroby należy ograniczyć działania rehabilitacyjne, a w skrajnych przypadkach nawet je przerwać. Kinezyterapia w okresie remisji powinna być bardziej intensywna, skierowana na poprawę funkcji.
Celem kinezyterapii jest zapobieganie deformacjom we wszystkich stawach, likwidacją przykurczów oraz korekcją powstałych zniekształceń. Bardzo ważne jest zwiększenie zakresu ruchów w stawach, przywrócenie prawidłowej siły mięśniowej oraz utworzenie nowych wzorców ruchowych pozwalających na powrót utraconych funkcji.
Ćwiczenia RZS
- ćwiczenia bierne, czynne, wolne, w odciążeniu, z oporem,
- ćwiczenia ogólnousprawniające,
- terapia manualna,
- ćwiczenia izometryczne,
- ćwiczenia w wodzie,
- torowanie nerwowo-mięśniowe (PNF – proprioceptive neuromuscular facilitation),
- stretching,
- techniki tkanek miękkich (punkty spustowe, techniki powięziowe, masaż),
- metoda kinesiology taping.
Rehabilitacja w RZS
W okresach zaostrzeń choroby stosuje się farmakoterapię, krioterapię oraz ćwiczenia bierne, samowspomagane, izometryczne i oddechowe. W przewlekłym okresie RZS, poza leczeniem farmakologicznym, zaleca się ćwiczenia dynamiczne, aerobowe, o umiarkowanej i wysokiej intensywności. Ćwiczenia aerobowe powinny odbywać się co najmniej 3 razy w tygodniu przez 30–60 minut, a tętno w ich trakcie nie powinno przekraczać 60–85% maksymalnej częstości akcji serca. Dużą rolę w zwiększaniu siły mięśniowej u chorych na RZS odgrywają ćwiczenia oporowe. Idealne warunki dla regeneracji chrząstki stawowej stwarzają ćwiczenia w odciążeniu, które prowadzi się w systemie ciężarkowo- bloczkowym, ale także w środowisku wodnym lub bezpośrednio z udziałem fizjoterapeuty.
W leczeniu chorych na reumatoidalne zapalenie stawów stosuje się również fizykoterapię. Jest to metoda pomocnicza, uzupełniającą farmakoterapię i leczenie ruchem. Rehabilitacja w RZS na celu działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, poprawę krążenia, ograniczenie sztywności porannej oraz poprawę odżywienia tkanek w obrębie skóry i mięśni. Dodatkowo fizykoterapia przygotowuje tkanki do różnych form kinezyterapii.
Reumatologiczne zapalenie stawów zabiegi
W reumatologicznym zapaleniu stawów stosuje się takie zabiegi jak:
- krioterapia miejscowa lub ogólnoustrojowa,
- laseroterapia punktowa,
- ciepłolecznictwo (nie należy stosować w okolicach stawów objętych procesem zapalnym),
- elektroterapia (galwanizacja, jonoforeza, prądy TENS, prądy interferencyjne, elektrostymulację mięśnia) – przeciwwskazania: nowotwory, rozrusznik serca, ciąża, świeże rany na miejscu zabiegu, metal na drodze przepływu prądu,
- ultradźwięki (przeciwwskazane dla osób z osteoporozą),
- magnetoterapię, terapuls – przeciwwskazania: ciąża, choroby nowotworowe, ciężkie choroby serca i układu krążenia,
- wodolecznictwo (masaż: podwodny, wirowy, perełkowy, wibracyjny).
Dodatkowo stosuje się zaopatrzenie ortopedyczne, które ma na celu odciążyć zajęty chorobą staw, zapobiec deformacjom, ustabilizować staw oraz zmniejszyć ból. Są to między innymi: kule łokciowe, balkoniki, trójnogi, ortezy, stabilizatory, wkładki ortopedyczne oraz przedmioty poprawiające zdolność samoobsługi.
W kompleksowej rehabilitacji oprócz kinezy i fizykoterapii istotną rolę odgrywa edukacja pacjenta. Obejmuje ona naukę samodzielności i zdolności do wykonywania czynności dnia codziennego, adaptację funkcjonalną oraz terapię zajęciową. Podczas leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów bardzo ważne jest utrzymanie odpowiedniej masy ciała, wprowadzenie diety (bogatej w wapń i witaminę D), umiarkowane spożywanie alkoholu, zaprzestanie palenia papierosów, kontrola i leczenie stomatologiczne oraz leczenie chorób współistniejących.
Kompleksowa rehabilitacja u pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów obejmuje leczenie farmakologiczne, kinezyterapię, fizykoterapię, masaż, leczenie ortopedyczne, psychoterapię oraz edukację. Fizjoterapia pomaga w zmniejszeniu dolegliwości bólowych oraz stanu zapalnego. Wpływa korzystnie na stan fizyczny pacjenta, poprzez zwiększenie zakresu ruchomości w stawach i poprawie siły mięśniowej. Pomaga w zminimalizowaniu deformacji stawowych, przywróceniu fizjologicznych wzorców ruchowych oraz wyrobieniu prawidłowej kompensacji. Dodatkowo ulgę chorym pacjentom przynoszą zabiegi fizykalne, które działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie.
Anna Wnęk
mgr Fizjoterapii
RUDEK Gabinety Rehabilitacji Medycznej
Nowoczesne metody rehabilitacji
Administratorem danych osobowych jest RUDEK Gabinety Rehabilitacji Medycznej Sp. z o.o. z siedzibą w Rzeszowie. Przetwarzamy dane osobowe zawarte w niniejszym formularzu, aby umożliwić Pani/Panu kontakt z nami z możliwością umówienia wizyty w wybranym gabinecie. Aby zapoznać się z pełną treścią obowiązku informacyjnego, proszę kliknąć kliknąć tutaj.