Postępowanie w obwodowym porażeniu nerwu twarzowego
Obwodowe porażenie nerwu twarzowego może być wywołane różnymi czynnikami. Występuje jako objaw izolowany bądź łączony z innymi objawami uszkodzenia układu nerwowego, co może wpływać na zakres i nasilenie zaburzeń. Częściej zaobserwowane jest w postaci jednostronnej, jednak w niektórych przypadkach może występować symetrycznie po obu stronach twarzy. W przypadku pojawienia się objawów porażenia nerwu twarzowego zaleca się niezwłoczne skonsultowanie się z lekarzem w celu postawienia trafnej diagnozy oraz rozpoczęcia odpowiedniego leczenia, które może pomóc w przywróceniu funkcji mięśni twarzy i poprawie jakości życia pacjenta.
Objawy obwodowego uszkodzenia nerwu twarzowego
W przebiegu obwodowego uszkodzenia nerwu twarzowego stwierdza się niedowład lub porażenie zaopatrywanych ruchowo przez ten nerw mięśni twarzy, nadwrażliwość słuchową, zmniejszenie wydzielania łez i śliny oraz zaburzenie smaku w zakresie 2/3 języka. Przy całkowitym uszkodzeniu obwodowego nerwu twarzowego zajęte są jednocześnie wszystkie trzy jego gałęzie i nie jest wówczas możliwe całkowite zamknięcie oka. Porażenie obwodowe nerwu twarzowego występuje najczęściej nagle i nie jest poprzedzone żadnymi innymi stanami patologicznymi. Ujawnia się różnego stopnia upośledzeniem mimiki jednej połowy twarzy. Pojawienie się typowych objawów uszkodzenia nerwu twarzowego jest powodem zgłaszania się chorego do lekarza pierwszego kontaktu, który może skierować pacjenta bezpośrednio do lekarza rehabilitacji medycznej lub innej poradni specjalistycznej. W zależności od czasu trwania choroby i nasilenia objawów możemy wyróżnić okres wczesny i przewlekły porażenia nerwu twarzowego. Dla każdego z nich ustala się nieco odmienny program rehabilitacji. W pracowni fizjoterapii przed realizacją programu terapeuta przeprowadza badanie fizjoterapeutyczne, które stanowi punkt odniesienia w badaniach porównawczych w trakcie prowadzonej terapii.
Porażenie nerwu twarzowego — leczenie i terapia
W zakres rozpoznania porażenia nerwu twarzowego wchodzą takie badania jak sprawdzenie objawu Bella, określenie symetrii i asymetrii obu stron twarzy, określenie stopnia patologicznego skrócenia mięśni, test siły mięśniowej oparty na porównaniu ruchów zdrowej i uszkodzonej twarzy. Celem prowadzonej rehabilitacji jest poprawa ukrwienia i trofiki tkanek, przyśpieszenie regeneracji nerwu, zapobieganie zanikom mięśniowym, powrót funkcji utraconych mięśni oraz utrzymanie symetrii twarzy. Niezależnie od etapu choroby z chwilą zgłoszenia się chorego do poradni prowadzona jest jego indywidualna edukacja mająca na celu zapobieganie niekorzystnym powikłaniom w trakcie przebiegu choroby. Pacjent zapoznaje się z prostymi zasadami postępowania pielęgnacyjnego, które następnie stosuje samodzielnie w warunkach domowych oraz przyswaja sobie niezbędną wiedzę na temat profilaktyki powikłań. Przez zabezpieczenie gałki ocznej po stronie chorej opaską lub okularami oraz stosowanie środków substytucyjnych w niedoborze łez mają one za zadanie utrzymać filtr łzowy i zabezpieczyć spojówkę i rogówkę przed nadmiernym wysychaniem. Konieczne jest podtrzymywanie opadającego kącika ust taśmą, przylepcem lub szyną. Unikanie nagłych przeciągów i oziębienia. Obwodowe porażenie nerwu twarzowego wymaga zastosowania terapii ułożeniowej w czasie snu, która stanowi integralny element pielęgnacji skóry twarzy. Chory powinien spać wyłącznie na zdrowym boku.
Okresy choroby obwodowego porażenia
W przebiegu choroby obwodowego porażenia nerwu twarzowego wyróżniamy 2 okresy: okres wczesny i okres przewlekły. W okresie wczesnym stosuje się delikatne zabiegi cieplne, które mają na celu uzyskanie przekrwienia i przyspieszenie regeneracji nerwów. Może to być naświetlanie lampą Sollux z niebieskim filtrem. Podobne efekty można też uzyskać, stosując biostymulacje światłem polichromatycznym, spolaryzowanym, wykorzystując do tego celu lampy Bioptrom. Po tych zabiegach stosuje się delikatny masaż przeprowadzany wzdłuż przebiegu gałęzi nerwu. Stanowi on niezbędne uzupełnienie prowadzonej kinezyterapii. Następnym etapem są ćwiczenia z terapeutą: bierna lub czynna reedukacja nerwowo-mięśniowa dostosowana do stanu funkcjonalnego mięśni, niekiedy wskazany jest masaż, co daje pracującym mięśniom możliwość zmniejszenia napięcia. Wcześnie wdrożona kinezyterapia przyspiesza powrót funkcji i skutecznie zapobiega powstawaniu przykurczy. Gdy ruchy czynne strony porażonej są widoczne terapeuta zaleca pacjentowi wykonywanie samodzielnych ćwiczeń przed lustrem i nadzoruje. Nadzór terapeuty jest niezbędny dla uniknięcia nadmiernego rozciągnięcia osłabionych mięśni. W przerwach między ćwiczeniami można stosować dodatkowe bodźce w postaci masażu miękką szczotką lub kostką lodu.
Porażenie nerwu – fizykoterapia
Po pełnej diagnostyce obwodowego porażenia nerwu twarzowego terapię uzupełniamy fizykoterapią:
- Laser – naświetla się ucho środkowe oraz poszczególne gałązki nerwowe metodą kontaktową
- Magnetronik – wolno zmienne pole magnetyczne
- Galwanizacja katodowa – jonoforeza z hydrokortizonu lub Nivalinu
Rehabilitacja porażenia nerwu twarzowego
W okresie przewlekłym postępowanie zależy od aktualnych objawów uszkodzenia. W dalszym ciągu stosuje się lampę Sollux lub lampę Bioptron. Równolegle z ćwiczeniami cały czas wykonuje się masaż. U pacjentów z niedowładem kontynuuje się ćwiczenia czynne mięśni mimicznych, również z oporem. W przypadku przykurczonych mięśni wykonuje się redresję bezpośrednio po zabiegu cieplnym. Bierną ręczną stymulację mięśni stosuje się w przypadkach porażenia. U tych pacjentów można stosować jonoforezę z 1% KJ, witaminy B1, Nivalinur oraz jonoforezę jodowo-wapniową (katoda z 1% roztworem KJ po stronie porażonej). Stosuje się też elektrostymulację i galwanizację katodową. W dalszym ciągu można kontynuować magnetoterapię i laser.
Edukacja pacjenta i zabiegi pielęgnacyjne:
- unikanie nagłych ochłodzeń, przeciągów
- zabezpieczenie gałki ocznej po stronie chorej (komora wilgotna, okulary, opaska)
- podtrzymywanie opadającego kącika ust taśmą przylepcem lub szyną
- terapia ułożeniowa podczas snu
Niezależnie od etapu prowadzonej rehabilitacji konieczna jest stała kontrola lekarska w zakresie uzyskiwanych efektów i możliwości modyfikacji programu terapeutycznego. Rehabilitacja pacjenta kończy się z chwilą uzyskania symetrii wszystkich ruchów mimicznych.
Małgorzata Łagodzic
mgr Fizjoterapii
RUDEK Gabinety Rehabilitacji Medycznej
Nowoczesne metody rehabilitacji
Administratorem danych osobowych jest RUDEK Gabinety Rehabilitacji Medycznej Sp. z o.o. z siedzibą w Rzeszowie. Przetwarzamy dane osobowe zawarte w niniejszym formularzu, aby umożliwić Pani/Panu kontakt z nami z możliwością umówienia wizyty w wybranym gabinecie. Aby zapoznać się z pełną treścią obowiązku informacyjnego, proszę kliknąć kliknąć tutaj.